Бүгін бір бағдарламаға қатысып келгенмін. Тұрғылықты (осы сөзді кім шығарып жүргенін) жері бойынша тіркелу туралы сөз болды. Астана қаласының көші-қон полициясынан, қорғаныс департаментінен, сондай-ақ азаматтарды тіркейтін мекемеден бір-бір мамандар келіпті. Тақырып, негізінен, бір өңірден екінші бір өңірге барғанда тіркелудің міндеттілігі, тіркелудің қиындығы мен кедергісі туралы өрбіді.
Әлбетте заңға қарсылық білдіріп, біраз «әңгіме» айттық) Бірінші демократияға сай емесін сөз қылдық, сонан соң, заңда шикілік барын тілге тиек еттік. Негізі бұл заң қабылданып қойғанмен, іштей қарсылығым бар. Бір мемлекеттің ішінде қайда баратыныңды жергілікті билікке тіркеп отыру құқықты шектеу сияқты боп көрінеді. Бірақ олардың да өз айтарлары бар: түрлі қылмысты, тосын оқиғалар кезінде тіркелу маңызды болады дейді.
Екінші мәселе, жақында Астана қаласы әкімі Әділбек Жақсыбеков мырза ішкі көші-қон туралы бірқатар ұсыныс жасады. Оның сөзінше, тұрғын үйде бір адамға есептелген белгілі бір шаршы метрлер болған жағдайда ғана азаматтарды тіркеу, сондай-ақ, тұруға арналмаған орынжайларда (мысалы, саяжай немесе кеңсе) тіркеуге тыйым салу керек.
Бұған да қарсылығым бар)) Олай етер болсақ, Астанада адам қалмайтын секілді ғой. Бұл бір. Екіншіден, «көлеңкелі бизнесті» ауыздықтағанмен, тұрғын үйде бірнеше шаршы метрде бір адам болуы қазіргі жағдайға сәйкес келмей қалмай ма деген қаупім бар?!
Айталық, қанша шаршы шақырым болмақ. Жаңағы кездесуде он бес шаршы метрге бір адамнан деп айтылып қалды. Егер олай болса, 30 шаршы метр бір бөлмелі пәтерлерде бала тумайтын жас отбасыларды таңдау керек шығар.
Демек біраз талқылайтын нәрсе сияқты. Әйтсе де, бұл — қала басшысының ұcынысы ғана. Егер жан-жақты сараланса, барлық жағдайды ескеретін шығар деген үміттемін.
Ал өз басым қабылданып қойған заң болғандықтан, көп талқылауға зауқым соқпай, сұрақтарыма жауап алуға тырыстым:
- Қайда тіркелемін?
«Жауап: ХҚКО-на (Халыққа қызмет көрсету орталығы) баруға болады. Сонымен қатар, egov.kz сайты арқылы тіркеле аласың»
- Үйім жоқ болса, қайда тіркелуге болады?
«Жауап: Егер үй жоқ болса, жұмыс орныңның мекен-жайына тіркелуге болады. Ол үшін ХҚКО-на құжатыңызбен қоса, жұмыс берушіңіздің өтінішін әкелесіз. Егер egov.kz сайты арқылы тіркелсеңіз, сол жұмыс орныңыздың электронды кілтін енгізу арқылы тіркелуге болады»
- Көшедегі, аялдамалардағы, т.б. жарнамаларда көрсетілген нөмірлерге хабарласып, соларға тіркелуге бола ма?
«Жауап: Болмайды. Олар біріншіден салық төлеуден қашып, «көлеңкелі бизнес» жасаса, екіншіден адамдар ол жерде тұрмайтыны белгілі. Демек ол — қазіргі қолданыстағы заңға қайшы»
- Қанша уақытта тіркелуім керек және тіркелмесем не болады?
«Жауап: Егер қоныс аударған жеріңізге үш айдың ішінде тіркелмесеңіз, айыппұл төлейсіз. Егер үш айдан көп мерзімге уақытша келсеңіз, уақытша тіркелу жасалуы міндетті. Оны бір жылға дейін созуға болады.»
- Кезінде алған тіркеу кітапшамда барлығымыз бармыз, бірақ ХҚКО-ның базасында жоқ боп шықты, неге?
«Жауап: Жаңа заң қолданысқа енгізілгенде, барынша жария етілді. Кез-келген азамат сол кезде өзі және отбасы туралы мәліметті (яғни, тіркеуде тұрған азаматтар туралы) ХҚКО-на барып, базаға енгізуге міндетті. Егер бармасаңыз, қазір тексертіп көріңіз. Егер жоқ болса, енгізу аса қиын шаруа емес.»
