Хош, сонымен таңғы ас түскі асқа жалғасып, ұзақ отырып қаппыз, Халима Тәжіғұл ханым мен Алмас Көзілдірік мырза менен де сусап қалған екен. Ұзын-ырғасын Халима ханымның сұхбатын Айқыннан оқи жатарсыздар. Бірнеше сұраққа алған жауаптарды өз түсінігіммен қысқаша жаза кетейін.
1. «Сергек» қандай ереже бұзушылықты тіркейді?
«Сергек» жылдамдықты асыру, бағдаршамның қызыл түсіне өту, жол белгілері талабын бұзу, қоғамдық көлік жолағына шығып кету сияқты «бұзықтықтарды» тіркейді. Белдік тақпау, рөлде отырып телефонмен сөйлесу – «Сергектің» «тірлігі» емес.
2. «Сергек» өтірік нөмірді анықтай ма?
– Анықтайды. Оны базаға жібереді. Ол жерден кездеспесе, онда күмәнді деген сөз. Сондай-ақ нөмірді балшық жағып, немесе басқа көлегейлеп қойса (әрине, қар жауып қалса, барлық машинада кездесетін жағдай болмаса), ол күдікті ретінде ілігеді. Көлік нөмірі 20 метр жерден адамға көрінетіндей болуы тиіс.
«Сергекке», негізі, көлікте қандай нөмір тұрғаны маңызды емес, ереже бұзса, тіркей береді. Өйткені басты назар – жол ережесінің бұзылмауы.
3. «Сергектің» салған айыппұлдары кімнің қалтасына түседі?
Әрине, жергілікті бюджетке түседі. Әкімшілікпен белгіленген сома бар. Одан асқаны ғана бізге түседі. Егер адамның бәрі таза ережемен жүретін болса, біздің миссиямыз аяқталар еді. Өкінішке қарай бұл әзір мүмкін емес сияқты.
4. «Сергекке» түскенді қалай білуге болады? Хабарлама келе ме?
– Поштамен жіберілетін болған. Ол өте сылбыр тірлік болып шықты. Қазір СМС арқылы хабарлайды. Оған мойын бұрмасаңыз, үйіңізге хат жіберіледі. Кейде бұларды да байқамай қалып, маған ескертілмеді деп байбалам салуыңыз мүмкін. Бірақ ол жауапкершіліктен құтқармайды. Ереже бұзғаныңыз анық болса, міндетті түрде айыппұл төлеуге мәжбүрсіз. Бұл – біздің талап емес, бұл – қауіпсіздік талабы.
Жолда өзіңіз немесе бала-шағаңыз емін-еркін, қауіпсіздікте жүруін қаласаңыз, ереже бұзбаңыз. «Сергек» те сізді бекер мазалауға құлықты емес.
5. Сергек шалт етсең болды, ереже бұзды деп тіркей бере ме? Мысалы сызықтарды басып кетуге мәжбүрлік болады дегендей…
Негізі тек жылдамдық асырудың ғана сылтауы болмайды. Ал басқа заң бұзушылықтарға мәжбүрлік болуы мүмкін.
«Сергек» – адам емес, құрал. Оған берілген нұсқау бойынша барлық ереже бұзуды тіркей береді. Бірақ айыппұл төлететін – полиция. Мысалы сіз арнайы кортежге немесе «жедел жәрдемге» жол беремін деп сызық басып кетсеңіз, «Сергек» «ереже бұзылды» деп тіркеп, базаға жібереді. Бірақ оны полиция қарап, айыппұл жазбауы мүмкін.
Алайда адами фактор орын алып, сізге айыппұл жазылған СМС келсе, ондағы сілтемеге өтіп, көрсетілген нөмірге хабарласыңыз да, өзіңіздің жол ережесін мәжбүрліктен бұзғаныңызды ескертесіз. Олар видеоларды тексеріп, сіздің айтқаныңыздың рас екеніне көзі жетсе, айыппұл төлеуді жоққа шығарады.
6. Полицейлердің айыппұлдарды өшіруі парақорлық немесе сыбайластыққа ұласып кетпей ме?
«Сергектің» негізгі базасы прокуратурада орналасқан. Сондықтан мұндай сыбайластықтың соңы үлкен жауапкершілік екенін полицейлер жақсы біледі. Ол кез-келген шағымнан соң, өшіре бермейді. Өйткені әрбір айыппұл өшірген соң, міндетті түрде өзінің электронды қолтаңбасын қояды. Демек «мен өшірмедім» деп құтылуға мүмкіндік жоқ.
Оның үстіне өшірудің өз индикаторлары бар, мысалы арнайы кортежға жол беру, жедел жәрдемге жол беру, өрт сөндіру көлігіне жол беру сияқты нұсқалар болады.
«Сергек» жол-көлік оқиғасын екі жақтан видеоға түсіреді, 2-3 фотоға түсіреді. Соның бәрі бар бола тұра, оған жедел жәрдем үшін ереже бұзды деп, өтірік сылтаумен қол қою – өз-өзіне жасалған қастандық болары даусыз.
Ал ереже бұзған досым еді, балам еді, мамам еді деген нұсқалар, әрине, базада жоқ.
7. Жаяу жүргіншілер жолақсыз жерден жолды қиып өтсе, «Сергек» түсіре ме?
– Жоқ, ондай жоспар жоқ. Бұл туралы өз ойым бөлек. Себебі жол ережесінде жаяу жүргіншілердің құқы аз ескеріледі. Тек жаяу жүргіншілер жолымен ғана өту керек. Бірақ адамдардың бәрі олай жүрмейді. Оның үстіне айналма жолмен жүру ыңғайсыз.
Мысалы, кейбір елдерде ондай адамдар өтуі мүмкін жерлерге арнайы ескерту орнатады. Ондай жерде шопырлар жылдамдығын бәсеңдетеді. Сондықтан бізде де сондай жерлерден жүргінші атып шығу мүмкіндігін әр шопыр қаперінде ұстап жүргені дұрыс деп есептеймін.
Яғни жолда жүру кез-келген адамға ыңғайлы, әрі қауіпсіз болуы тиіс.
8. Трассаларда «Сергек» орнатыла ма?
– Бұл қиын мәселе. Байқасақ, қаланың ішіндегі қозғалыста кейбір жүргізушілер бағдаршамның бірінен екіншісіне дейін 200 км/сағ жүретін кезі болады екен. Ал трассада бұндай шумахерлердің болатыны аз болмайтыны белгілі.
Демек оны анықтау үшін әр шақырымға бір кешен орнату керек. Бұл үлкен шығын. Ал аз қоятын болсақ, адамдар бір камера орынын біліп алып, қатты келіп, жақындағанда жылдамдығын азайтады. Демек оның пайдасы шамалы.
